Een internationaal perspectief op Artificiële Intelligentie

Artificiële intelligentie (AI) heeft het afgelopen decennium een enorme sprong gemaakt. Dat heeft enerzijds te maken met de exponentieel toegenomen hoeveelheid data, waarmee algoritmen steeds accurater worden en anderzijds met fors toegenomen computercapaciteit en –rekenkracht. Daarnaast is er sprake van voortschrijdende technologische ontwikkeling op het gebied van sociale intelligentie.

Sophia: robot met menselijke trekjes

In 2016 werd de robot Sophia geïntroduceerd. Sophia is uniek in de zin dat ze sterk op een mens lijkt (gemodelleerd naar de actrice Audrey Hepburn) en met behulp van nieuwe technologie levensechte emoties kan nabootsen. Hiermee is Sophia een internationale beroemdheid geworden.

Landen wedijveren met elkaar om primeurs in artificiële intelligentie. Zo heeft Saoedi Arabië in 2007 als eerste land aan een robot (Sophia) het staatsburgerschap toegekend[i]. In datzelfde jaar werd Sophia (als identiteit of technologie?) uitgeroepen tot Innovation Champion in het United Nations Development Program.

Sophia[ii]

“Sophia was activated on February 14, 2016. The robot, modeled after actress Audrey Hepburn, is known for her human-like appearance and behavior compared to previous robotic variants. According to the manufacturer, David Hanson, Sophia uses artificial intelligence, visual data processing and facial recognition. Sophia also imitates human gestures and facial expressions and is able to answer certain questions and to make simple conversations on predefined topics (e.g. on the weather). Sophia uses voice recognition (speech-to-text) technology from Alphabet Inc.(parent company of Google) and is designed to get smarter over time. Sophia’s intelligence software is designed by Hanson Robotics. The AI program analyses conversations and extracts data that allows her to improve responses in the future.”

Ondanks deze vooruitgang is er nog een weg te gaan, al komen de wetenschap en technologie steeds dichterbij in het nabootsen van sociale intelligentie. Dat is de grootste uitdaging van robots: de interactie met mensen en het gebruik van emotionele vaardigheden.

Hiertoe is de komende jaren nog veel onderzoek en ontwikkeling benodigd. Mogelijk kan het SoftBank Vision fonds, dat is gericht op investeringen in technologie, hieraan bijdragen. Dit in 2017 opgerichte fonds richt zich onder meer op AI en robotica en heeft bijna 100 miljard dollar in de kas[iii].

China en de VS als koplopers

“In 2017, the US was the second largest investor in AI companies with 38% of total worldwide AI investment. The US has now been surpassed by China with 48%. In the number of AI companies the US is still in the lead. Based on keyword searches by CB insights, China is also taking over the majority of AI patent applications” (Wouter Roelofs, Holland Innovation Network, San Francisco)[iv].

China en VS lopen ver voorop in investeringen in artificiële intelligentie. Hiermee hebben zij ook een voorsprong in de ontwikkeling van slimme toepassingen. Verder wordt het bedrijfsleven steeds invloedrijker, denk aan Apple, Google, Amazon en Facebook in de VS, of Baidu, Alibaba en Tencent in China.

De voorsprong die men in deze landen nu al heeft is moeilijk of bijna niet meer in te halen doordat deze bedrijven reeds uit gigantische big data reservoirs kunnen putten en op basis daarvan hele accurate algoritmen hebben ontwikkeld. Een functioneel en ludiek voorbeeld is dat in China sinds 2016 robots als obers werken bij verschillende restaurants.

Robot obers[v]

“Chinese restaurants started to replace their workers with robots as early as 2006. Though some have proven pretty incompetent, they’re still cheaper than human wait staff — the approximate $1,200 up-front cost per robot is just a couple months’ salary for an average server in China (though robot prices vary).

Robot waiters seem to have taken off in China because they’re novel and fun, rather than for their efficiency. Many robots in Chinese restaurants appear anthropomorphic and toy-like — The Wall Street Journal writes that the Chinese even refer to their robots as jiqiren(机器人), literally meaning “machine people.”

In de VS woedt een ware strijd tussen de grote technologiebedrijven om taaltechnologie: Amazon met Alexa, Apple met Siri, Google met Google Assistant en Microsoft met Cortana. Op 9 mei 2018 toonde Google topman Pichai hoever men al was met spraaktechnologie door te demonstreren hoe een kappersafspraak werd gemaakt en de medewerker aan de andere kant geen idee had dat ze werd gebeld door een spraakcomputer[vi].

Hiermee komen natuurlijk direct ethische vraagstukken naar voren, zoals in het voorbeeld van een spraakcomputer: dient een robot zich kenbaar te maken als robot? In 2016 werd een top negen van ethische vraagstukken geadresseerd door het World Economic Forum[vii]: unemployment, inequality, humanity, artificial stupidity, racist robots, security, evil genies, singularity en robot rights.

Dit zijn typische vraagstukken waar een rol voor overheden ligt en die niet begrensd worden door een land, maar wereldwijde aandacht en overleg vergen. Europa kan goed in dat gat springen, op welke manier normen en waarden dienen te worden meegenomen in het ontwerp van AI.

De rol van de overheid in de ontwikkeling van AI kan kaderstellend zijn door middel van wetgeving, bijvoorbeeld in discussies over eigenaarschap en het (her)gebruik van big data. Denk aan de FBI in de VS die inzage kan eisen in social media gegevens, alsmede deze data kan combineren met andere data bronnen in het kader van ‘profiling’. Hoe meer data, hoe accurater zaken in kaart kunnen worden gebracht. Ook voor wat betreft commerciële doeleinden van bedrijven.

Europa

Op Europees schaalniveau zijn eerste substantiële investeringen aangekondigd in individuele landen, zoals het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. Dit is cruciaal om niet afhankelijk te worden van de VS en China voor wat betreft algoritmen. Algoritmen worden bewust of onbewust ontworpen vanuit een bepaald (veelal cultuur bepaald) perspectief op de werkelijkheid. Denk aan ethische vraagstukken bij het ontwerp van de zelfrijdende auto.

Het trolley dilemma[viii]

“The trolley problem is a thought experiment in ethics. The general form of the problem is this: You see a runaway trolley moving toward five tied-up (or otherwise incapacitated) people lying on the tracks. You are standing next to a lever that controls a switch. If you pull the lever, the trolley will be redirected onto a side track and the five people on the main track will be saved. However, there is a single person lying on the side track. You have two options:

Do nothing and allow the trolley to kill the five people on the main track, or 2. Pull the lever, diverting the trolley onto the side track where it will kill one person. Which is the most ethical option?”

In Nederland staan we, in vergelijking met China en de VS, nog in de kinderschoenen met de ontwikkeling van AI. Begin november is een aanzet voor een nationaal AI plan gepubliceerd door AINED, een samenwerking tussen Topteam ICT, VNO-NCW, ICAI, NWO en TNO[ix]. Deze rapportage wordt nu verder uitgewerkt. Op basis hiervan zullen naar verwachting forse investeringen worden gevraagd, waarbij overheid, kennisinstellingen en bedrijfsleven de handen ineen moeten slaan.

Ook op Europees schaalniveau wordt reikhalzend uitgekeken naar aankondigingen in gezamenlijke infrastructuur en onderzoek rond AI. Eerste initiatieven zijn CLAIRE[x]: ‘Confederation of Laboratories for Artificial Intelligence Research in Europe’ en ELLIS: ‘European Lab for Learning & Intelligent Systems’[xi]. AI vormt een bedreiging als Europa achterblijft. Door gezamenlijk op te trekken kan AI nog wel eens de gemeenschappelijke noemer worden voor een Verenigd Europa.

Eerste stappen worden hiertoe reeds genomen. Zo vond begin oktober 2018 de World Summit AI plaats in Amsterdam[xii]. Medio oktober 2018 werd in Tallinn de Digital Summit[xiii] georganiseerd waar AI en de handel in data centraal stonden. Het bewustzijn van de relevantie en de potentiële impact groeit, naast een bewustzijn van wat er wereldwijd al gebeurt en wat dat betekent voor de mondiale verhoudingen. Laat 2019 het jaar worden van actie, inclusief de benodigde investeringen, om Europa mee te krijgen in de digitale vaart der volkeren!

Wordt Europa een AI kolonie van de VS of China?[xiv]

“DeepMind, de grootste Britse AI-belofte, is overgenomen door Google. Microsoft heeft een controlerend belang in het Delftse topinstituut QuTech, dat geavanceerde quantumcomputers ontwikkelt die ook van belang kunnen zijn voor AI. Google en Facebook sponsoren al enkele onderzoeksplekken aan universiteiten. Deze bedrijven en hun concurrenten past nog meer verantwoordelijkheid voor het gezond houden van de universiteiten, ook in hun eigenbelang.”

[i] https://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/news/saudi-arabia-robot-sophia-citizenship-android-riyadh-citizen-passport-future-a8021601.html

[ii] https://en.wikipedia.org/wiki/Sophia_(robot)

[iii] https://nos.nl/artikel/2174452-93-miljard-dollar-voor-investeringen-in-slimme-computers-en-robots.html

[iv] Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (2018). Holland Innovation Network Special: Artificial Intelligence, september

[v] https://www.businessinsider.com/chinese-restaurant-robot-waiters-2016-7?international=true&r=US&IR=T

[vi] https://www.youtube.com/watch?v=yv_8dx7g-WA

[vii] https://www.weforum.org/agenda/2016/10/top-10-ethical-issues-in-artificial-intelligence/

[viii] https://en.wikipedia.org/wiki/Trolley_problem

[ix] https://icai.ai/wp-content/uploads/2018/11/Rapport-AI-voor-Nederland-AINED.pdf

[x] https://claire-ai.org

[xi] www.ellis-open-letter.eu

[xii] https://www.forbes.com/sites/johnwelsheurope/2018/10/10/9-developments-in-ai-that-you-really-need-to-know/#4fcd91a06ea5