Op het eerste gezicht is Nederland een sterk kennisland, stevig gepositioneerd op een welvarend continent Europa. Dit continent is echter aan verval onderhevig. Ilja Leonard Pfeijffer schetst in zijn recente roman Grand Hotel Europa[i] een oud continent “waar zoveel verleden is dat er voor toekomst geen plek meer is en waar het meest reële toekomstperspectief geboden wordt door de exploitatie van dat verleden in de vorm van toerisme.”
De voorbeelden zijn talrijk van Venetië tot Florence in Italië, maar ook dichterbij in Amsterdam: mede als gevolg van goedkope overnachtingen via airbnb en goedkope vluchten naar Amsterdam wordt de hoofdstad, zeker in de zomerperiode, overspoeld door toeristen. Medewerkers van de I Amsterdam winkel op Amsterdam Centraal Station lopen zelfs al met T-shirts waarin Haarlem wordt gepromoot…
Ook op het platteland van Friesland weet men de toeristische kaart te trekken met Giethoorn: meer dan een miljoen toeristen per jaar om in de polder te komen kijken naar het oude Nederland. Natuurlijk is Nederland ook nog steeds innovatief, maar op mondiaal niveau blijven investeringen in onderwijs, onderzoek en ontwikkeling achter. Dit geldt evenzeer op Europees niveau, zeker wanneer dit continent wordt vergeleken met de VS of China.
In een opiniestuk in het tijdschrift IDEE van het D66 Kenniscentrum met de veelzeggende titel “Van Nederland Kennisland naar Nederland Kermisland”[ii] schreven Grotenhuis en Schouten in 2005 reeds over het gestage maar dreigende verval. De analogie met de kokende kikker wordt hier gemaakt: stop je een kikker in een pan kokend water, dan springt deze er direct uit. Stop je een kikker echter in een pan koud water dat langzaam aan de kook wordt gebracht, dan blijft deze zitten.
Zo ook voor Europa dat teveel rust op haar verworvenheden uit het verleden: “De laatste veertig jaar vertoont Europa alle symptomen van een geavanceerde economie die op de grenzen van haar groei is gestuit“, aldus Ilja Pfeiffer. Dit terwijl de problemen zich gestaag opstapelen (van migrantenkwesties en milieu tot oprukkend populisme en een groeiende kloof tussen arm en rijk) en andere continenten, zoals Azië, fors groeien en aan wereldwijde invloed winnen.
In 2003 schreven Grotenhuis, Tissen en Lekanne Deprez in hun boek “Nederland Kennisland: Polderpraat of Boerenverstand”[iii] dat we toe zouden moeten naar een kennispact tussen de overheid en het bedrijfsleven. Gericht onderzoek, ontwikkeling en onderwijs als fundamenten van een sterke kenniseconomie: een voorwaarde om er internationaal toe te kunnen blijven doen. De praktijk is weerbarstig: Nederland blijft ver achter bij de Lissabon doelstellingen uit 2000.
Dit geldt evenzeer op Europees schaalniveau. De voorgenomen Brexit is in dit licht werkelijk treurig te noemen en kent ongeacht de uitkomst alleen verliezers op het Europese continent. In veel Aziatische landen heerst een sfeer van ‘Tomorrow will be better’, in Europese landen ‘What do we have to lose’ en daarmee protectionisme. Laten we inzetten op de toekomst (met de bijbehorende investeringen) in plaats van te teren op de verworvenheden uit het verleden!
[i] Pfeijffer, I.L. (2018). Grand Hotel Europa, de Arbeiderspers, december
[ii] Grotenhuis, F. En K. Schouten (2005). Van Nederland Kennisland naar Nederland Kermisland, tijdschrift IDEE, D66 Kenniscentrum, december
[iii] Grotenhuis, F.D.J., R.J. Tissen en F. Lekanne Deprez (2003). Nederland Kennisland: Polderpraat of Boerenverstand – over de snelle opkomst, vroegtijdige ondergang en verwachte (weder)opstanding van de Nederlandse kenniseconomie, ’t Harde Pad
Comments are closed.