John Elkington kwam twintig jaar geleden in 1999 met een pleidooi voor een gezonde balans tussen ‘profitability, environmental quality, and social justice’ in Cannibals with Forks: the Triple Bottom Line of 21st Century Business[i]. In dit boek illustreerde Elkington al hoe een aantal grote bedrijven dit in de praktijk brachten.
Begin 21e eeuw deed de drie-eenheid van People, Planet en Profit haar intrede in Nederland. Daarmee ontstond gestaag een bewustzijn dat er grenzen aan de (economische) groei zijn. Circa tien jaar geleden rond 2008 kwam ‘Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen’ (MVO) op, onder welke noemer inmiddels talloze initiatieven zijn ontplooid.
In 2017 werd Kate Raworth met haar boek Donut Economie[ii] in een klap bekend met haar krachtige metafoor van de donut: “…een sociaal fundament van welzijn waar niemand onder mag zakken en een ecologisch plafond dat wordt gevorm door de maximale druk van de planeet…tussen deze twee cirkels bevindt zich een veilige en rechtvaardige ruimte voor iedereen”.
Enerzijds ‘oude wijn in nieuwe zakken’, anderzijds een goed onderbouwd betoog met concrete handvaten naar een eerlijke en duurzame economie: verplichte kost voor economie studenten! Dit geldt evenzeer voor de degelijke studie van Thomas Piketty Kapitaal in de 21e eeuw[iii]. Zijn illustere voorganger Karl Marx gaf hier al de voorzet toe met Das Kapital eind 19e eeuw.
Het kapitalisme als systeem heeft ons veel welvaart gebracht, zeker in vergelijking met de eeuwen hiervoor. Tegelijkertijd is er een onmiskenbare schaduwzijde. De Koreaan Ha-Joon Chang schreef hier in 2010 al het boek 23 Dingen die ze je niet vertellen over het kapitalisme over[iv]. Joris Luyendijk beschreef in zijn boek Dit kan niet waar zijn[v] een ontluisterend beeld van de bancaire sector.
Tegelijkertijd zien we de afgelopen jaren dus gestaag een kentering ontstaan. Een belangrijke impuls komt uit Japan en heet ‘Society 5.0’: “Society 5.0 envisions a sustainable, inclusive socio-economic system, powered by digital technologies such as big data analytics, artificial intelligence (AI), the Internet of Things and robotics. The ‘cyberphysical system’, in which cyberspace and the physical space are tightly integrated, becomes a pervasive technological mode supporting Society 5.0[vi]”.
In Europa hebben we de afgelopen jaren ingezet op de zogenaamde Grand Societal Challenges, gericht op grote maatschappelijke uitdagingen. Deze tendens wordt nu ook in Nederland verder opgepakt met het in 2018 gelanceerde missie-gedreven innovatiebeleid. Tevens worden de 17 Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties steeds breder omarmd, ook in Nederland zoals door gemeenten[vii], maar eveneens onderwijs- en kennisinstellingen.
Kortom, de overheid dient haar rol te herzien en de markt te
reguleren: de vrije markt bleek helaas niet onfeilbaar…de macht van het
grootkapitaal en daarmee de sterke lobby maakt dit niet eenvoudig. Daarom zijn
ook bottom-up bewegingen nodig, zoals gele hesjes of een zestienjarig meisje
uit Zweden dat per trein naar Davos afreist om bij het World Economic Forum te
demonstreren. Het is aan de politiek een gezonde balans te vinden in het
reguleren van de markt.
[i] Elkington, J. (1999). Cannibals with Forks the Triple Bottom Line of 21st Century Business, John Wiley And Sons Ltd, september
[ii] Raworth, K. (2017). Donut Economie: in zeven stappen naar een economie voor de 21e eeuw, Nieuw Amsterdam, december
[iii] Piketty, T. (2014). Kapitaal in de 21e eeuw, De Bezige Bij
[iv] Chang, H-J (2010). 23 Dingen die ze je niet vertellen over het kapitalisme, Nieuw Amsterdam, november
[v] Luyendijk, J. (2015). Dit Kan Niet Waar Zijn: Onder Bankiers, Atlas Contact, februari
[vi] https://en.unesco.org/news/japan-pushing-ahead-society-50-overcome-chronic-social-challenges
Comments are closed.