Digitalisering van onderwijs heeft met COVID-19 een enorme vlucht genomen, na een decennium waar online onderwijs gestaag maar moeizaam verder oprukte. Anno 2020 is een grote sprong voorwaarts gezet in digitaal onderwijs en examineren. Dit noodgedwongen experiment toont echter een andere kant van online-onderwijs, zeker waar dit langere tijd voortduurt. Scholieren en studenten lopen achterstand op, ongelijkheid neemt toe, maar ook de schaduwkant van ‘proctor software’ tegen fraude bij (online) examinering wordt sterk zichtbaar[1]. De sociale kant van leren in gezamenlijk onderwijs op locatie blijkt evenzeer een duidelijk gemis.
Van der Zwaan, die in 2017 het boek ‘Haalt de universiteit 2040’[2] schreef, schetst een tweeledig beeld van digitalisering: aan de ene kant schetst hij hoe onderwijs en onderzoek sterk veranderen als gevolg van digitalisering. Aan de andere kant constateert hij dat de campusuniversiteit – ondanks alle online vakken en ‘blended learning’ arrangementen – niet aan relevantie inboet. Het klassieke campusleven zoals we dat kennen in Noord-Amerika en Azië draagt in sterke mate bij aan 21e-eeuwse vaardigheden: het studeren in een community (‘bildung’) en interactie met andere studenten en docenten zijn vandaag de dag nog steeds essentieel. Mede dankzij COVID-19 is dit belang beter zichtbaar geworden en daarmee ook evidenter.
Plaats en tijdsonafhankelijk studeren
De afgelopen jaren zijn talloze rapporten verschenen over online-onderwijs, variërend van het Sociaal Cultureel Planbureau, de Vereniging van Nederlandse Universiteiten (VSNU) tot het Rathenau Instituut. De VSNU ziet digitalisering ook als kans voor om Nederland als Living Lab in te richten voor de ontwikkeling en het testen van technologische toepassingen. Daarbij spelen het hoge niveau van Nederlandse universiteiten een rol, naast de sterke internationale positionering en (fysieke en digitale) infrastructuur[3].
SURF, de ICT-coöperatie voor onderwijs en onderzoek en Nederland, ondersteunt kennisinstellingen in het hoger onderwijs (HBO en WO) bij het integreren van technologie in het onderwijs[4]. Door de jaren heen is een grote verscheidenheid ontstaan in de adoptie van technologie in het onderwijs[5]. Samenwerking tussen de VSNU, VH, SURF en het Ministerie van OCW is cruciaal om een basisinfrastructuur met kwalitatieve diensten te kunnen garanderen voor studenten. De belofte is mooi: ongeacht tijd of locatie bepalen mensen zelf waar, wanneer, maar ook hoe ze studeren. De praktijk van online-onderwijs is echter weerbarstig gebleken, zeker ook in de corona crisis, ondanks de grote stappen voorwaarts qua technologie en de (versnelde) implementatie hiervan in het onderwijs.
Modulair onderwijs
Digitalisering maakt modulair onderwijs gemakkelijker en daarmee flexibel studeren: onafhankelijk van plaats en tijd kunnen (toekomstige) studenten vakken volgen en een diploma bij elkaar sprokkelen. Ook tussentijds werken of bijvoorbeeld een bedrijf opzetten wordt daarmee een stuk gemakkelijker. Hiermee ontstaat tevens steeds meer ruimte voor ‘professional education’, in het kader van leven-lang leren.
Wereldwijd wordt druk geëxperimenteerd met doorlopende leerlijnen trans-disciplinaire leerroutes welke moeten resulteren in een diploma. Open badges of ‘micro-credentialing’ is de nieuwe trend waarmee studenten op basis van certificaten of mini-diploma’s uiteindelijk een opleiding moeten kunnen doorlopen. Op het niveau van enkele vakken en een (afsluitend) project wordt dit al gebruikt, echter voor een integrale opleiding is dit nog een brug te ver, zeker voor geaccrediteerde opleidingen.
Debundling: strategic asset in digital education?
“We witness a growing divide between digital universities and campus universities. In order to remain relevant, also campus universities must seek for blended forms of learning. Changes for debundling will increase after the first two study years: distant learning and in-company learning versus campus-based learning will grow, especially after the bachelor phase. The added value of the campus university will then lie in outstanding research (facilities), and intensive training in (fieldwork- or laboratory) research. Interaction with students and teachers can remain highly relevant in such contexts[6].
Developing blended learning opportunities is key to remain relevant as a university. Society or ‘market-demand’ will increasingly determine the ‘supply’ of knowledge: problem-based learning. As a result, modular education will grow, next to specialization and customization (‘customized learning’ or ‘personalized learning’). Dawson describes this transformation as a shift from formal to informal learning: ‘workflow learning’, problem-based learning when new knowledge is required. “This kind of learning is about networks, about access, about critical thinking and problem solving”[7].
Immersive onderwijs
Een andere trend is die van het gebruik van nieuwe technologieën in onderwijs. Denk aan VR of AR om training en onderwijs te simuleren in nagebootste omgevingen. Denk aan een arts die een operatie oefent, of een brandweerteam dat een complexe brand moet blussen. Met behulp van technologie kunnen verschillende situaties worden gesimuleerd, waarbij instellingen naar gelang achtergrond en ervaring kunnen worden aangepast naar een optimale leerervaring.
Deelnemers leren zelf door dit (in een digitale wereld weliswaar) te ervaren, feedback te ontvangen en dit direct weer toe te kunnen passen. Door een spelelement toe te voegen (zoals beloningen in het ‘spel’, of competitie door meerdere spelers tegen elkaar te laten spelen) kan een deelnemer extra worden gemotiveerd. Ook docenten leren van verschillende situaties en kunnen dit soort technologie goed inzetten voor onderzoek op het gebied van leren zelf: onder welke omstandigheden en met welke ondersteuning, prikkels of interventies leren (individuele) studenten optimaal?
DAF Technology Lab – Universiteit van Tilburg[8]
“Het DAF Technology Lab biedt high tech faciliteiten voor studenten, onderzoekers en bedrijven. De combinatie van techniek en gedragswetenschappelijke expertise biedt unieke mogelijkheden voor innovatief onderwijs en onderzoek.Het DAF Technology Lab bestaat uit een Experience Room waarin 8 projectoren zorgen voor haarscherpe 2D of 3D afbeeldingen op alle vier de wanden. Groepen tot 15 personen ervaren hierdoor intensief wisselende virtuele omgevingen. Interactie in deze virtuele realiteit is mogelijk door 8 zogenaamde Trackers en een afstandsbediending. De Experience Room levert een unieke mixed reality omgeving, ideaal voor samenwerkend leren, onderwijs en onderzoek.
In de Experience Room kunnen studenten virtueel aan de slag in hun toekomstige werkomgeving: een rechtszaal, ziekenhuis of de bestuurskamer van een internationale onderneming waarin ze hun presentatie of onderhandelingsvaardigheden kunnen oefenen. VR projectie is daarnaast uitstekend geschikt om ingewikkelde concepten door visualisatie duidelijker te maken. Zo kan bijvoorbeeld de werking van het brein uitgelegd worden door rond te lopen in een virtueel brein en verschillende gebieden te verkennen. Hetzelfde geldt voor scenario’s voor training: werkzaamheden aan machines, motoren of fabrieken kunnen geoefend worden door virtuele en mixed reality.”
Kortom, digitalisering van onderwijs heeft een enorme vlucht genomen en is niet meer weg te denken. Enkele grote ontwikkelingen zijn: plaats- en tijdsonafhankelijk onderwijs, modulair onderwijs en ‘immersive onderwijs’. Tegelijkertijd is de schaduwzijde van online-onderwijs extra zichtbaar geworden door COVID-19. Een gezonde mix van online- en campusonderwijs lijkt de gulden middenweg, welke we de komende jaren – met vallen en opstaan – zullen moeten leren te bewandelen.
[1] https://tweakers.net/nieuws/166122/tilburgse-studenten-hebben-kritiek-op-systeem-dat-meekijkt-bij-maken-tentamen.html
[2] Van der Zwaan, G.J. (2017). Haalt de universiteit 2040? Een Europees perspectief op wereldwijde kansen en bedreigingen, Amsterdam University Press
[3] VSNU. (2016). De Digitale Samenleving – Nederland en zijn universiteiten: internationale pioniers in mensgerichte informatietechnologie, 5 september
[5] VSNU task force, Nederlandse universiteiten en technologie in onderwijs, draft report, expected pubication medio 2017
[6] Van der Zwaan, G.J. (2017). Haalt de universiteit 2040? Een Europees perspectief op wereldwijde kansen en bedreigingen, Amsterdam University Press
[7] Dawson, R. The Future of Universities and education, https://rossdawson.com/keynote-speaker/keynote-speaking-topics/keynote-speaking-topics-the-future-of-universities-and-education/
[8] https://www.tilburguniversity.edu/nl/campus/experiencing-virtual-reality
Comments are closed.