Steden vormen het fundament voor een kenniseconomie. Grotenhuis (2007)[i] kenmerkte steden als ‘smeltkroezen van economie, technologie en cultuur’, ontmoetingsplaatsen waar op de snijvlakken van disciplines innovatie ontstaat. Kortom, steden fungeren als broedplaatsen voor innovatie en zijn daarmee van groot belang voor een bloeiende kenniseconomie.
Naast de transitie naar een kenniseconomie vorige eeuw, is een meer recente ontwikkeling die van ‘de slimme stad’. Dit concept krijgt de afgelopen jaren verder gestalte. Enerzijds door het (durven) aangaan van het experiment, zoals in steden als Toronto en Shanghai, of dichter bij huis in Helmond. Anderzijds wordt dit ondersteund door de toegenomen rekenkracht van computers en opslagcapaciteit waarmee steeds sneller, steeds grotere hoeveelheden data kunnen worden verwerkt door algoritmes. Het Internet of Things (IoT) en artificiële intelligentie (AI) samen vormen een enorme driver voor deze ontwikkeling. Een schaduwkant hierbij raakt aan privacy en ethiek: wie heeft toegang tot welke data, in welke mate en door wie wordt privacy gegarandeerd?
Brainport Smart District[ii]
“In twee jaar tijd groeide het idee voor ‘de slimste wijk van Nederland’ uit tot de stichting Brainport Smart District. Het geplande living lab in Helmond test de nieuwste concepten op het gebied van bouwen, gezondheid, mobiliteit, data en energie. En juist die regionale strategie, uitgevoerd door vijf partners uit de Brainport-regio, stelt de stichting in staat om zoveel experimenten tegelijkertijd te doen.
In totaal 1500 woningen en 4500 bewoners. Op 380 hectare grond een afgewogen mix van groen, wonen en een ‘business district’. Een hele wijk die in het teken staat van het testen van up-to-date innovatieve technologie. Op de tekentafel is de slimste wijk van Nederland al uitgewerkt. Op het braakliggende veld naast het treinspoor, tegenover de Helmondse wijk Brandevoort, staat echter nog niets. De treinverbinding tussen Eindhoven en Helmond trekt daar een grens tussen ‘wat is’ en ‘wat nog gaat komen’. In 2021 komt hier verandering in: de eerste fase van Smart District komt steeds dichter bij een fysieke vorm.”
Rond 2050 is de verwachting, dat circa twee derde van de wereldbevolking in steden woont. Dit in vergelijking met tot 1800, waar hooguit 3-5% van de wereldbevolking in steden woonde, aldus Wilson in zijn boek Metropolis uit 2020[iii]. Wilson duidt hoe de relatie tussen steden en landen steeds verder uit elkaar groeit: Sao Paulo, Lagos, Moskou en Johannesburg representeren een derde tot de helft van de economie, in Lagos verdient 10% van de Nigeriaanse bevolking circa 60% van het landelijke inkomen, en 40% van de Chinese economie is afhankelijk van drie megastadsregio’s. Klinkende cijfers die de trend duidelijk illustreren.
Metropolis: de grootste uitvinding van de mens (Wilson)
“Een van de grote veranderingen waarmee de wereld de afgelopen dertig jaar te stellen heeft gehad, is het verbluffende feit dat wereldsteden zich als het ware losmaken van de landen waarvan ze deel uitmaken. De wereldeconomie draait steeds meer om slechts een paar steden en stedelijke regio’s: in 2025 zullen 440 steden met een gezamenlijke bevolking van 600 miljoen zielen (7% van alle mensen) goed zijn voor de helft van het mondiale bruto binnenlands product”[iv].
Steden hebben een ongekende aantrekkingskracht in verband met werkgelegenheid, maar ook dynamiek en leefbaarheid. De andere kant van dezelfde medaille is echter paradoxaal genoeg de on-leefbaarheid van steden. Veel stadsregio’s, zeker in niet-westerse landen, zijn broeihaarden van lawaai, stank, milieuvervuiling, en andere soorten overlast. Covid-19 (en eerder ook bijvoorbeeld al de Pest in de 14 eeuw) nuanceert dat pandemieën geen grenzen kennen, maar goed gedijen in steden als broeihaarden waar en vanwaar ze zich ook heel goed kunnen verspreiden.
Sommige (hoofd)steden worden nieuw aangelegd, op de tekentafel letterlijk ontworpen, om uiteenlopende redenen. Denk aan Brasilia in Brazilië, Canberra in Australië, of Astana in Kazachstan. Ook Indonesië heeft plannen de huidige hoofdstad Jakarta te verplaatsen naar Oost-Kalimantan. Dit heeft alles te maken met de schaduwkanten van deze stad: verkeersproblemen, luchtvervuiling en het feit dat Jakarta steeds verder wegzakt in zee[v].
Steden die een aantrekkelijk vestigingsklimaat weten te ontwikkelen, waar de leefbaarheid voorop staat, naast economische kansen, scoren ook vandaag de dag hoog in de ranglijsten. De Global Liveability Index[vi] rankt steden aan de hand van vijf parameters: stabiliteit, gezondheidszorg, cultuur en milieu, onderwijs en infrastructuur. Daarnaast zijn er andere ranglijsten gebaseerd op ‘kwaliteit van leven’ of ‘beste steden om te wonen’. In de top 10 komen steevast steden uit Europa (Wenen, Kopenhagen, Londen), Canada (Vancouver), Oceanië (Melbourne, Auckland, Adelaide, Perth) en Azië (Tokio, Osaka, Singapore) terug.
De relatie tussen een aantrekkelijk vestigingsklimaat en economisch succes moge evident zijn. Dit belang zal de komende jaren alleen nog maar verder toenemen.
[i] Grotenhuis, F.D.J. (2007). De toekomst van creativiteit: steden als smeltkroezen van economie, technologie en cultuur. Amsterdam: Dutch University Press.
[ii] https://future-city.nl/helmond-brainport-smart-district-living-lab-wordt-gewone-wijk/
[iii] Wilson, B. (2020). Metropolis: de grootste uitvinding van de mens. Amsterdam: Spectrum
[iv] Wilson, B. (2020). Metropolis: de grootste uitvinding van de mens. Amsterdam: Spectrum
[v] https://www.businessinsider.nl/jakakart-nieuwe-hoofdstad-indonesie/
[vi] https://www.eiu.com/n/campaigns/global-liveability-index-2021/
Comments are closed.